Z dniem 1 czerwca 2024 r. instytucje finansowe mają obowiązek weryfikować, czy numer PESEL osoby ubiegającej się np. o kredyt czy pożyczkę jest zastrzeżony. Co istotne – obowiązek ten spoczywa także na notariuszach podczas dokonywania określonych czynności notarialnych. Zastrzeżony numer PESEL może spowodować w takim wypadku odmowę wykonania czynności.

Rejestr zastrzeżeń numerów PESEL funkcjonuje wprawdzie od listopada 2023 r., jednakże dopiero z dniem 1 czerwca 2024 r. istnieje ustawowy obowiązek weryfikacji numerów PESEL klientów przez instytucje finansowe.  Jak wynika z raportu InfoDok przygotowanego przez Związek Banków Polskich, w I kwartale 2024 r. udaremniono 3 068 prób wyłudzeń kredytów na łączną kwotę 82,9 mln zł – jest to liczba o 12% wyższa niż dotychczasowy rekord z IV kwartału 2023 r. (2 739 prób) – takich liczb nie notowano od ponad 15 lat publikowania przez ZBP raportu infoDOK.

Od dnia 1czerwca instytucje finansowe mają obowiązek dokonywania weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL przed takimi czynnościami jak: zawarcie umowy rachunku oszczędnościowego i ROR, kredytu, pożyczki, leasingu, czy zawierania aneksów do w/w umów w zakresie, w którym obejmuje on zwiększenie zadłużenia po stronie konsumenta. Skutkiem zawarcia umowy pomimo zastrzeżonego numeru PESEL jest brak możliwości domagania się od konsumenta i jego spadkobierców zaspokojenia roszczeń wynikłych z tej umowy, a także zakaz cesji wierzytelności na inny podmiot.

Numer PESEL weryfikowany będzie także przez bank w przypadku chęci wypłaty w kasie placówki bankowej kwoty przekraczającej trzykrotność minimalnego wynagrodzenia za pracę tj. kwoty 12.726 zł, a od lipca 2024 r. – 12.900 zł (niezależnie od tego, czy będzie to jedna wypłata, czy kilka wypłat w tym samym dniu w różnych placówkach bankowych). W przypadku zastrzeżonego numeru PESEL, bank zobowiązany będzie do wstrzymania wypłaty gotówki na 12 godzin od momentu złożenia dyspozycji, pomimo cofnięcia w tym czasie zastrzeżenia.

Obowiązek weryfikacji numeru PESEL spoczywa także na dostawcy publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych przed wydaniem kopii lub wtórnika karty lub innego urządzenia, które służą do identyfikacji abonenta w publicznej sieci telekomunikacyjnej lub ich cyfrowego odwzorowania.

Istotną informacją dla osób inwestujących w nieruchomości jest także nałożony na notariuszy obowiązek weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL osób przystępujących do czynności notarialnych. Obowiązkowa weryfikacja dokonywana jest przy takich czynnościach jak:

• nabycie, zbycie lub obciążenie nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich;
• sporządzenie pełnomocnictwa do nabycia, zbycia lub obciążenia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, prawa użytkowania wieczystego, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu lub udziału w nich.

W przypadku innych, często dokonywanych w kancelariach notarialnych czynności, takich jak poświadczenie dziedziczenia, umowa przedwstępna czy umowa majątkowa małżeńska, notariusze będą mogli dokonać weryfikacji zastrzeżenia numeru PESEL i odmówić dokonania czynności, jeśli weryfikacja wykaże zastrzeżenie numeru PESEL.

By móc przystąpić do czynności, w stosunku do których wymagana jest uprzednia weryfikacja zastrzeżenia numeru PESEL, wystarczy przed umówioną wizytą odwołać zastrzeżenie (online jest to możliwe także w trakcie wizyty, gdyż odbywa się w czasie rzeczywistym), korzystając z serwisu mObywatel.gov.pl lub w aplikacji mObywatel. W pozostałych przypadkach konieczne będzie stawienie się osobiście w urzędzie gminy/miasta.